poniedziałek, 24 czerwca 2013

Kafka/Fiedor pod "Zamkiem". Teatr Współczesny we Wrocławiu - 23.06.13

Oddać choć jeden idealny strzał, tak, by wstrzelić się w pożądany układ  bezboleśnie -bezcenne, lecz czy możliwe? Ogląd świata z perspektywy, choćby, niegdysiejszego kaprala przybliżającego podwładnym zrozumienie sposobów na oddanie idealnego strzału na podstawie fizjologicznej budowy komara (wojskowy żarcik Molika o paraboli przytoczony w poprzednim poście) okazuje się przystawać i do obecnych rozważań twórców teatralnych o kondycji nas wszystkich, wciąż zmagających się i wciąż próbujących, choć ogarnąć, prawa rządzące życiem naszym codziennym.
                                          Fot. Tomasz Żurek   K., Frieda i Gardenie 

Sposoby na rozumną interpretację przekazu zawartego w Zamku Franza Kafki rozważaliśmy jako widzowie i jako uczestnicy ożywionej (w niemałym gronie) dyskusji, która rozgorzała po spektaklu. Czy wiem już zatem wiele więcej, czy zrozumiałam więcej od prostackiego kaprala? Chciałabym bardzo, lecz niestety, wciąż mam wątpliwości. Od razu wyjaśniam; jeśli nie, to nie dlatego, oczywiście, że spektakl był marny a dyskusja jałowa, przeciwnie. 
Lecz przecie tematy egzystencjalne spędzają sen z oczu ludzkości od niepamiętnych czasów, a końca tych niepokojów nie widać. Tak więc odwieczne, a i prześmiewcze już, pytanie - jak żyć, pozostaje wciąż bez jednoznacznej odpowiedzi. I na niewiele zdają się tu wszelkie parabole. W każdym razie nie te rozumiane jako moralizatorskie czy jako biblijne narracje. Może więc te rozumiane symbolicznie, czy alegoryczne wręcz mogłyby przydać się bardziej? 
Na szczęście w wypadku adaptacji Zamku, Marka Fiedora, nie tylko oszczędzono nam interpretacji teologicznych by Max Brod, bowiem odżegnano się od nich, dość jednoznacznie. Moje niewczesne, po-konferencyjne obawy, okazały się zatem płonne. Więc cieszę się, że to jedynie panujący wówczas upał z lekka oblepił moją ówczesną percepcję, niedostatecznym zrozumieniem założeń wrocławskiej adaptacji. Z całej tej liczącej setki opracowań wrzawy, wokół rozumienia rozedrganej duszy Autora Zamku, Reżyser Spektaklu skłania się, najchętniej, ku przemyśleniom (w tym względzie) Milana Kundery.

Wywiady z dyrektorem Teatru, i reżyserem, w prasie i radiu dostępne są na stronie WTW  http://www.wteatrw.pl/index.php/przedstawienia/80-wtw/przedstawienia/147-zamek-spektakl#o-spektaklu  

Losy bohaterów Zamku we Współczesnym, gdy już śledziliśmy je na scenie, i poruszają i irytują. Czy może być inaczej skoro przecie także Przemysław Bluszcz  (jako K., geometra) wyznał na po-spektaklowym spotkaniu, że nie tylko nie bardzo tego swojego K. lubi, trudno mu się z nim identyfikować. Nie dziwię się, niezłe z tego K. ziółko. Choć przecie i trochę współczuć mu trzeba obserwując jak przeraźliwie ubogie są jego relacje z kolejnymi kobietami, jak strasznego doświadcza niespełnienia, jak nic mu się nie układa na dość naiwnie przedsięwziętej drodze, w drodze ku wymarzonej wolności. Bo czymże ta wolność jego być może. Jaki rodzaj wolności może być mu dany gdy wszystkich po drodze traktować próbuje jako stopień do celu. Już po czasie inne próbuje osiągać cele, wówczas gdy sądzi, że jest zakochany. Tak, wtedy cała ta pokręcona społeczność, pośród której chwilowo żyje, mogłaby być jego miejscem na ziemi, mógłby w niej osiąść. Okazuje się to niełatwe, bo wszystko to co znał, co stosował dotychczas, kolejno zawodzi. Zarówno początkowa buta i bezczelność, jak i późniejsze próby kajania się. Pozostają mu... ataki rozładowywania bezsilnej wściekłości. Lecz dogonią go, nieuchronnie, i pokora i rezygnacja. Obdartemu z nierealnych marzeń K. pozostaje przytulenie się, niczym zbita psina, do archetypicznej (bez zapału) przygarniającej w ciepłym łóżku - matki.

To może lepiej być kobietą? Nie tą u Kafki/ Fiedora. Te kobiety choć dużo sympatyczniejsze i zaradniejsze, umiejące słuchać i wyciągać wnioski (czego taki K. absolutnie nie potrafi) doświadczają losu nie do pozazdroszczenia; finalnie to jedynie smutek i ból. Sceniczne deski obnażają jedynie wielość dobrych min przybieranych, wyłącznie, do złych gier. Wszystkie one żyją w cieniu mitycznego, nieludzkiego i traktującego je przedmiotowo Klamma - ręki Zamku. Kto on zacz, co on zacz - nie wiadomo. Widziały, a może nie widziały, pracując dla niego nie mają tego pewności. Czy ma jakąkolwiek władzę, czy cokolwiek od niego naprawdę zależy, decydują, że lepiej im nie dociekać. Wszystko co pod zamkiem pokrywa magma spekulacji i niedomówień. Jedno jest pewne, Klammowi lepiej schodzić z drogi, i nie przywiązywać się do żadnej z jego obietnic.

Cały ten zamęt próbuje dookreślać, by móc zrozumieć, móc wytłumaczyć - Giza, urzędniczka (Beata Rakowska) gdy opróżniana butelka już wykręca jej obcasy. Próbuje pogodzić się by móc żyć dalej także - Olga, klezmerka (Zina Kerste) opowiadając o druzgocącym losie jakiego doświadcza jej rodzina, na skutek irracjonalnego ostracyzmu społeczności spowodowanego wtargnięciem Zamku w ich życie.  - Frieda, bufetowa (Marta Malikowska), która do przybycia K. piastowała niebywale lukratywne i społecznie poważane funkcje - w Oberży dla Panów z Zamku (tak, tak bufetowej i kochanki Klamma) traci tę szczęśliwość w mgnieniu oka, chwilę po tym gdy niezrozumiała siła popchnie ją w ramiona K.  Jej miejsce zajmie dotychczasowa - pokojówka Pepi (Anna Błaut), jej szczęście też nie trwa długo. Ta zazdrośnica i plotkara, ta trzpiotka opowiadająca banialuki, szybko musi wrócić skąd przyszła, gdy Frieda, rzuciwszy wiarołomcę, wróci. A czy lekko jest - oberżystce Gardenie ? (Elżbieta Golińska) a gdzieżby tam. Nie dość, że musi ogarniać całe to towarzystwo, bronić nieustannie chwiejnego status quo, to jeszcze objaśniać K. zawiłe zasady współżycia w wioskowym-podzamkowym świecie. Na koniec zostaje tą jedynie, która może dać wytchnienie od nieszczęść sponiewieranemu mężczyźnie.

Muzyka (Tomasz Hynek) okazała się interesująca, z rodzaju tej co to 'jakby jej nie było'. Przy okazji; - Zina Kerste okazała się prawdziwą klezmerką, wspaniale grała na ustnej harmonijce, dobrze radziła sobie z klawiszami. Partie gitarowe nagrał Krzysztof Szymański. Światła i scenografia to praca Justyny Łagowskiej - nic dodać nic ująć. Świetnie wpisała oprawę spektaklu w koncepcję reżysera i scenarzysty  (Marek Fiedor) odtwarzając świat niegdysiejszych poszukiwaczy wolności, rodem z filmu Easy Rider. Poszukiwaczy, którym wydawało się, że wolność to naskórkowy związek z drugim człowiekiem, niechęć do zakorzenienia i używki pod rękę z wolną miłością. Tak zbudowana wizja sceniczna to właśnie owa współczesna, podmiejska rzeczywistość Zamku. Choć ze sceny nie pada nawet słowo o tym, że to-tam to może być miasto. Przeciwnie, słowo wioska odmieniane jest przez wszystkie przypadki. Owo, być może, nieodległe miasto sugerują zmatowione lecz rozświetlone szyby, na tyłach sceny, i dobiegający zza nich, czasem, szum ruchliwej drogi.

Choć podobne, tej scenicznej rzeczywistości, anturaże miały miejsce pewnie 50 lat temu jest to dobry sposób na ukazanie opozycji wobec zamkowej rzeczywistości. Pół wieku, perspektywa dostatecznie wymowna by móc opisywać bankructwo sposobu myślenia, czy początki kryzysu męskości (w tym patriarchatu). Także niełatwy los drugiej, żeńskiej, połowy świata, jak zazwyczaj zasypującej rowy podziałów, łatającej dziury niedostatków, i osuszającej  łzy.

Jak grali?  ŚWIETNIE !  Wrocławianie powinni być dumni z Zespołu WTW.
Co tu opowiadać; idźcie, posłuchajcie, zobaczcie! Na dodatek - momenty były - i nie tylko dla tych, którzy momenty na scenie uwielbiają. Zaznaczam wyraźnie, tu użyto ich absolutnie zasadnie, bez chęci epatowania nagością. Jestem w pełni usatysfakcjonowana. Bo czyż fakt, że aż tak się rozpisałam nie jest dostatecznie wymowny ?

11 komentarzy:

  1. Podejmowanie się interpretacji Zamku jest zadaniem ze wszechmiar karkołomnym. Sztuka reżysera polegała na pozostawienie tego tekstu otwartym na interpretacje i chyba mu się to udało, sądząc po pospektaklowych gorących dyskusjach. Odpowiedź jest w nas, w każdym z nas osobno. Przedstawienie warte jest więc, polegając na Twojej recenzji, obejrzenia.

    OdpowiedzUsuń
  2. holly, Marek Fiedor podjął się z pewnością karkołomnego wyzwania. Choćby i dlatego, że nie tylko reżyseruje spektakl ale i adaptował tekst.
    Sama wiesz, interpretacji tekstów Kafki jest jak przysłowiowych ziarnek piasku, trzeba więc umieć odciąć się od nich skutecznie by zbudować własną opowieść o Jego światach. Szczególnie, że powinna to być przyswajalna przez współczesnych widzów historia. Wystawia ją przecież teatr mający w nazwie współczesność.
    Opisując wrażenia wyniesione ze spektaklu brałam też oczywiście pod uwagę głosy zasłyszane w dyskusji. Bezpośrednio po-, przed spotkaniem z wykonawcami i realizatorami miałam problem z zasadnością umieszczenia akcji w czasach o pół wieku odległych. Gdy posłuchałam wypowiedzi reżysera, a i kompozytora (! pewnie blisko z M.F. współpracującego) zrozumiałam logikę odniesień. To w tamtych czasach narodziły się mity o bezwzględnie możliwej wolności. Choć dziś dobrze już wiemy ile w tym było nieporozumień, utopii, ile smutku się wtedy rozlało.
    Dobrze jest przypomnieć, przy okazji wystawiania Zamku właśnie, jakie konsekwencje mogą wynikać, gdy wolność i jej poszukiwania sprowadzimy do oglądania czubka własnego nosa.
    Tak jak piszesz, każdy może/powinien znaleźć swoją odpowiedź byleby pamiętał, że inni ludzie nie są środkiem do celu.
    A to dziś, niestety, dość nagminna postawa; instrumentalne traktowanie spotykanych na swojej drodze osób.

    Przedstawienie warte jest obejrzenia! Bo i w warstwie intelektualnej jest spójne i zrealizowane znakomicie i zagrane tak, że można powiedzieć - wierzę!

    OdpowiedzUsuń
  3. Dręczysz Ewo pisząc takie laurki. Idźcie, posłuchajcie, zobaczcie! , o ba - mądrala. Ale jak, kiedy?
    Pieknie piszesz - z sercem.

    macham, sarna

    OdpowiedzUsuń
  4. sarno, jak najczęściej, wnosisz nową jakość w rozmowę :)
    Dręcząc (serdecznie ?) mogę zaprosić, do... Wrocławia.
    Kiedy - chcesz. W jesieni spektakl również będzie prezentowany.
    Warto, to jeden z niewielu spektakli który utrzymywał moją uwagę od początku do końca. Gdy 'wyleżakuje' w głowach, sercach i ciałach aktorów, zyska zapewne na smaku - jak stare dobre wino.
    Zamierzam sprawdzić, a ty?

    OdpowiedzUsuń
  5. A ja dziś odzyskałam wolność, obroniłam się i będę miała wolne weekendy, pierwsze od wielu lat :) Jeszcze nie chcę niczego planować, do niczego się zobowiązywać, ale serdecznie Ewo dziękuję za zaproszenie. Kto wie, może skorzystam, piszesz o interesujących wydarzeniach i ludziach. Ty sama jesteś zjawiskowa - z jednej strony bardzo normalna, a z drugiej nieprzeciętna. Cieszę się, że natknęłam się na Twój blog, a za Twoja sprawą na blog holly.

    macham, sarna

    OdpowiedzUsuń
  6. sarno, a na jakim poziomie obroniłaś się, czy to już może - habilitacja (jeśli łaska, zdradź):)
    Cieszę się razem z tobą, gratuluję. A więc, skoro masz czas, nic nie stoi na przeszkodzie. Moja propozycja była całkiem poważna...

    Czytać holly, to jedna z większych przyjemności; tematyka wspaniała (Paryż !) a i pisane jest w sposób nie tylko 'inteligentny', bo i kompetentny. Ileż to można dowiedzieć na temat każdej niemal dziedziny kultury i życia społecznego we Francji.
    Polecam zresztą każdego z blogerów wyszczególnionych
    po prawej stronie. Sami nietuzinkowi ludzie.

    Dziękuję za każde ciepłe słowo, przydaje się nawet wówczas gdy lipcowe ciepełko wkoło. Odmachuję !

    OdpowiedzUsuń
  7. Ewo, po drodze do habilitacji będę musiała jeszcze zahaczyć o doktora;), ale jestem taką szaloną głową, że może jeszcze coś takiego mi zaświta. W tym roku miałam dwie obrony i póki co mam dość "poczucia obowiązku", chcę jak Dyzio leżeć na łące i podziwić obłoczki płynące :) - przynajmniej przez wakacje. Miesiąc temu przytaszczyłam do domu książkę Lema, wstyd powiedzieć zupełnie nie znam jego twórczości, będę teraz czytać "inne" książki i już się na tę okoliczność cieszę.

    Tak, holly uzależnia :)
    sarna

    OdpowiedzUsuń
  8. sarno, do doktora zawsze warto zajrzeć, czemu nie :)
    Ach! być jak Dyzio, nie tylko ty o tym marzysz...
    Czytaj, czytaj, może i za F. Kafkę się zabierzesz; z komentarzami? Bo skoro już masz być na którymś z jesiennych spektakli warto podnieść poziom kompetencji. Przy okazji poznam cię z jaką polonistką, są po (wspomnianej) prawej stronie!

    OdpowiedzUsuń
  9. Ten komentarz został usunięty przez autora.

    OdpowiedzUsuń
  10. Nie miałam okazji oglądać tej sztuki, ale jak czytam co tutaj zostało napisane to faktycznie musi być bardzo ciekawa. Ja ze względu na zamieszkanie najchętniej chodzę do teatru https://teatrszekspirowski.pl/ i za każdym razem nawet sam wygląd tego miejsca mnie zadziwia.

    OdpowiedzUsuń
  11. Ogólnie samo chodzenie do teatru ja uważam za świetną sprawę i muszę przyznać, że nie mogę się doczekać kiedy znów będzie można iść na spektakl. Za każdym razem sprawdzam repertuar teatru https://teatrkomedia.pl/ gdyż właśnie tam najchętniej chodzę na sztukę.

    OdpowiedzUsuń