MEDEA Jolanty Góralczyk i Tomasza Mana

W dniach 30.09 oraz 1,2.10, każdorazowo o 19.00 Sala Teatru Laboratorium w Rynku była miejscem prezentacji spektaklu - "Medea" Eurypidesa. Nie jest to spektakl nowy, po raz pierwszy zaprezentowano go w Teatrze Lalek. Dopiero po 3 latach od premiery zagościł w Instytucie Grotowskiego.

Spotykaliśmy się jedynie z Jolantą Góralczyk wcielającą się w 5 postaci. Jej towarzyszami były także: ascetyczne, wysmakowane światło i muzyka wrocławianina Karbido. Muzyka nie była ilustracyjna, raczej prowadziła spektakl, a bywała i partnerem i przeciwnikiem Aktorki. Jej głos często przetwarzała elektronika, znaleźliśmy się w klimatach muzycznych, z pogranicza psychopop, numetal, noice core, ambient, trance  Przepraszam, źle kwalifikuję?  

Jolanta Góralczyk, gwiazda Wrocławskiego Teatru Lalek nie unika ról dramatycznych. Ma niemały dorobek bo interesują ją wszelkie formy aktorskiej ekspresji; często gości i zbiera nagrody na Przeglądzie Piosenki Aktorskiej czy Wrocławskich Spotkaniach Teatrów Jednego Aktora. Wrocławianie lubią ją i cenią, jest laureatką "Złotej Iglicy". Swoją pasję i wiedzę przekazuje także jako profesor i prodziekan Wydziału Lalkarskiego wrocławskiego oddziału PWST Kraków.

W monodramie aktorka wprowadza nas w historię walki Medei o prawdziwość uczuć. Uczuć, które zdeterminowały nie tylko wiarołomność męża czy bezwzględność i nieczułość otoczenia; manipulacji dopuścili się także starożytni bogowie. 

Tak postrzega przesłanie Eurypidesa reżyser i adaptator tekstu.

Tomasz Man, wrocławianin, doktor filologii polskiej i absolwent Wydziału Reżyserii Dramatu warszawskiej Akademii Teatralnej. Bywał kierownikiem literackim i konsultantem programowym, jest publicystą periodyków związanych z teatrem i dramatopisarzem. Autorem (m.in.) głośnego  111 -wystawionego w Teatrze Narodowym. Reżyser jest także laureatem nagród za "zbiorowe kreacje, oryginalny scenariusz i najlepszy spektakl".

Spektakl dwójki tych wspaniałych twórców zaczadził mnie i oczarował, zachwycił. Choć jest tak różny od przyjaznej rzeczywistości poza teatralną salą. Bo poza nią otacza nas barwna, bajkowa jesień co dzień mamiąc niewinnością błękitu i letnim wręcz upałem głaszczącym skórę. Tak więc świat zewnętrzny zdaje się ciepły, jasny, bezwietrzny i bezchmurny. W tym jasnym świecie wydaje się nie być zdesperowanych trucicielek, dzieciobójczyń, lodowatych serc, nadrzędnej racji stanu i znieczulicy. Pod warunkiem, że... nie zauważa się horrorów przedwyborczych.

I tacy, wprost z tej bajkowej jesieni, w zwiewnych strojach, z bosymi stopami - zostajemy sam na sam z dylematami bohaterów Eurypidesa, które jak były tak są, i pewnie będą takie same, do końca świata. A ten ich świat straszny i bezrozumny nieuchronnie wciąga w głąb grząskiego, niepewnego gruntu. Nas bosych, nas nieodzianych, nas niegotowych.

O spektaklu (w swoim czasie) powiedziano niewiele dobrego.

Scenografię Evy Farkasovej porównywano do klaustrofobicznego strychu czy zamkniętej skrzyni. Muzyka zdała się recenzentom zagłuszająca, męcząca i drażniąca a efekty świetlne miały zaburzać perspektywę. Sama zaś aktorka obarczona przez reżysera rolami: Medei, Kreona, Aigistosa, Jazona i Służącej - nie dość, że podobno, nie miała do zaproponowania żadnych środków aktorskich (poza prostą i oczywistą modulacją głosu) to jeszcze nie rozumiała Medei. Nie dała też sobie, czy raczej nie miała szansy, na zbudowanie którejkolwiek z postaci. Medea, ta sprzed 3 lat, w jej interpretacji stała się, wedle opisów, kobietą z jakiejś odległej, nikogo nie interesującej wyspy. Krótko mówiąc spektakl porównano...do "bryku z historii".

Może i tak było, bo dziś, w niedzielę, znalazłam CZARNĄ niezwykle rzadką PERŁĘ.
Jaki "bryk" i dlaczego historia. Opowieści, rozpoznania i diagnozy starożytnych zrobiły się odległe?
   
W spektaklu nie ma jednego zbędnego zdania. Wszystko jest logiczne, klarowne i przejrzyste. Adaptacja jest mistrzowska. A oszczędna, wręcz ascetyczna reżyseria czyni przekaz nośnym, ponadczasowym i pozwalającym na identyfikację, nie tylko widzom z obecnego 2011 roku.

Scenografia to lekko ukośnie podwieszony, półprzejrzysty, biały o zmiętej fakturze ekran. Jest jeszcze jedno krzesło i jeden czarny, długi płaszcz. Pozornie niewiele, lecz tak wyrazić i opisać można, okazuje się, wszystko. Bo dochodzą przecież jeszcze: gra świateł i pomysły inscenizacyjne.

Zachwycające są sposoby wykorzystywania wąskiego pasma światła na podłodze, tak oznaczona przestrzeń może stawać się niebezpieczną przełęczą. Ten sam wąziutki, poprzeczny  pas światła skupiony na wysokości błękitnych oczu aktorki skupia naszą uwagę na niej, niepodzielnie. Na scenie jest też wiele mroku, z niego wyłaniają się jasne, czasem kolorowe - prostokąty oświetlające bardzo precyzyjnie oszczędną akcję. Także sceny podświetlające siedzącą czy stojącą sylwetkę Aktorki są wspaniałe, choć trochę jak z gry w zajączki na ścianie. Tu jednak nie są z tej gry na pewno. Brawo!

Muzyka. Starałam się ją umiejscowić estetycznie (dla przybliżenia) lecz w trakcie spektaklu o tym nie myślałam, bo, oddawała każde drgnienie duszy. Świetnie opisywała narastającą akcję; była niezbędna i absolutnie adekwatna. Nie odczułam przesady, zbędnego estetyzmu czy efekciarstwa. Była i nie było jej. Bez niej ten spektakl miałby inną dramaturgię, a może nie miałby jej w ogóle.

Na koniec Jolanta Góralczyk. Komu przyszło do głowy, że może nie rozumieć Medei lub którejkolwiek z odtwarzanych postaci. Jest doskonała. Poczynając od dykcji, na oszczędnej i celowej grze kończąc. Niełatwy tekst podaje naturalnie i nowocześnie. Zero koturnowości, zdawałoby się na zawsze kojarzonej z antyczną tragedią. Gdy patrzy się na nią, słucha jej, wydaje się, że robi najprostszą i najłatwiejszą rzecz w świecie. Niczego przy tym, pozornie, nie podkreśla, a już na pewno niczego nie przerysowuje. Wiemy, że jest aktorką, tak, lecz głównie jest i pozostaje sobą.

Tekst jest aż gęsty od znaczeń, akcja zmienia się jak w kalejdoskopie. Nie czujemy jednak nacisku czy pędu. I wierzymy, wierzymy święcie, czujemy i widzimy, że mówi do nas wiele postaci a nie jedna, nie ta sama. Osiągnięto to ledwie lekką zmianą barwy głosu, niewielką zmianą tempa czy lekkim przechyleniem głowy, chwilowym obrotem czy pochyleniem. Czasem używa płaszcza, czasem krzesła. Tylko. A my widzimy ich wszystkich jak mierzą się ze sobą i okolicznościami. To dzięki niej, dzięki tej aktorce Medeę nie tylko rozumie się, prawie się ją rozgrzesza i lubi. Pozostałe odtwarzane postacie z dramatu też są wiarygodne. Tak widać musiały, taki był czas i okoliczności. Tak nakazywali bogowie i maskulinizm  tradycji. Nie wiem, zdaje mi się czy jest to wręcz feministyczny przekaz?

Jolanta Góralczyk ubrała się w małą czarną bez rękawów, jeans'owe rurki i płaskie buty. Jest piękna, wysoka i smukła. Chętnie poznałabym... jej fryzjera.